![]() |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Maliye ve Gümrük Bakanlığından :
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği (*)
Sıra No:1
(26 Aralık 1992 tarih ve 21447 Mükerrer Saylı R.G.'de
yayınlanmıştır.)
İÇİNDEKİLER:
GİRİŞ :
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 175 ve mükerrer 257.
maddelerinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye dayanarak:
a)
Muhasebenin temel Kavramları,
b)
MuhasebePolitikalarının Açıklanması,
c)
Mali Tablolar İlkeleri,
d)
Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması,
e)
Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve İşleyişi,
konularında düzenlemeler yapılmış ve bu düzenlemeler
Tebliğin ekini oluşturmuştur.
II — DÜZENLEMENİN AMACI :
Bu düzenleme; bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel
kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin faaliyet ve
sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde
muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığı ile ilgililere
sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edebilirlik
niteliklerini koyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlanması
ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amacıyla
yapılmıştır.
III — DÜZENLEMENİN NİTELİĞİ :
Bir işletmenin faaliyet ve sonuçları ile doğradan ilgili
olan kesim sadece o işletmenin sahip veya ortakları
değildir. İşletmelerle doğrudan ilgili olan işletme sahip
veya ortaklarının yanısıra o işletme ile ticari, mali ve
ekonomik ilişkiler kuran işletmeler veya toplum bireyleri,
kredi, finans ve yatırım kuruluşları ile çeşitli kamu kurum
ve kuruluşları işletmenin faaliyet ve sonuçları ile
(*) 2 Seri No'lu Tek Düzen Hesap Plânı Tebliğ ile yapılan ek
ve Düzenlemeler, 1 Seri No'lu Tebliğ'deki yerlerine
işlenmiştir.
ilgilenmekte ve bu konuda sağlıklı ve güvenilir bilgi sahibi
olmak istemektedirler. İşletmelerin faaliyet ve sonuçları
konusunda bilgi kaynağı ise o işletmenin muhasebe kayıt ve
belgeleri ile bunlara dayanılarak hazırlanmış mali
tablolardır.
Muhasebe bilgilerinin sunulduğu mali toblolara dayanılarak
karar alma durumunda bulunan ilgililerin karar almalarında
en önemli etken, bu bilgilerin sağlıklı ve mukayese
edilebilir nitelikte olmasıdır. Makro açıdan milli gelir
hesapları ve benzeri istatistiklerin çıkarılmasında,
kalkınma planlarının hazırlanmasında, ulusal ve uluslararası
sermaye hareketlerinin düzenlenmesinde, ekonomik
faaliyetlerin Devlet tarafından kontrol edilmesi ve
yönetilmesinde muhasebede tekdüzeliğin sağlanması büyük önem
arz etmektedir. Kaldı ki, mali tablolar aracılığı ile
ilgililere sunulan bilgilerin denetlenmesinin gerekli olduğu
hallerde, tekdüzen hesap planı uygulanmasının denetimin iş
yükünü azaltacağı ve kolaylaştıracağı da açıktır.
Yapılan düzenleme;
a)
Muhasebe bilgilerinin karar alma durumunda bulunan
ilgililere yeterli ve doğru olarak uluştırılmasına,
b) Farklı işletmeler ile aynı işletmenin farklı dönemlerinin
karşılaştırılmasına,
c)
Mali tablolarda yer alan hesap adlarının tüm kesimler için
aynı anlamı vermesine,
d)
Muhasebe terim birliğinin sağlanması suretiyle anlaşılabilir
olmasına,
e)
İşletmelerle, ilgililer arasında güven unsurunun
oluşturulmasına,
yöneliktir.
Yapılan düzenlemede öngörülen usul ve esaslara uyulması
zorunlu olup, ilgili mevzuat hükümleriyle aykırılğın mali
rapor ve beyannamelerinin düzenlenmesi sırasında giderilmesi
işletmelerin sorumluluğundadır.
IV — DÜZENLEMENİN KAPSAMI :
Yapılan düzenlemenin kapsamına bilanço esasına göre defter
tutan gerçek ve tüzel kişiler girmektedir. Diğer bir
anlatımla, söz konusu teşebbüs ve işletmeler bu Tebliğle
belirlenen muhasebe usul ve esaslarına uymak zorundadırlar.
Teşebbüs ve işletmelerin kamu idare ve müeseselerine ait
olması hukuki yapılarının farklılığı, özel kanunlarının
bulunması, vergi muafiyet ve istisnalarından yararlanmaları,
bu mecburiyetleri yerine getirmelerine engel teşkil
etmemektedir. Bu teşebbüs ve işletmelerin ticari esaslara
göre faaliyet göstermeleri, belirlenen muhasebe usul ve
esaslarına uymaları için yeterlidir.
Ancak bilanço esasına göre defter tutmakla beraber faaliyet
konuları itibariyle farklı muhasebe tekniğini kullanmak
durumunda bulunan:
a)
Banka ve Sigorta Şirketleri,
b)
Özel Finans Kurumları,
c)
Finansal Kiralama Şirketleri (faktoring vb alanlarda
faaliyet gösterenler dahil).
d)
Menkul Kıymet Yatırım Fonları Aracı Kurumlar ve Yatırım
Ortaklıkları, belirlenen «Muhasebenin Temel Kavramları»na,
«Muhasebe Politikalarının Açıklanması»na ve «Mali Toblolar
İlkeleri»ne uymaları kaydıyla bu Tebliğin diğer
mecburiyetlerini yerine getirmekle yükümlü değillerdir.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan işletmeler ise
sadece belirlenen «Muhasebenin Temel Kavramları»na uymakla
yükümlüdürler.
Bilanço esasına göre defter tutan ve bir önceki yıl aktif
toplamı 25 milyar lirayı net satışlar toplamı 50 milyar
lirayı aşmayan işletmeler, Muhasebe Usul ve Esaslarının
«Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması»na ilişkin
bölümünün «Temel Mali Tablolar»la ilgili kısmına uymakla
yükümlüdürler.
Bu işletmelerin temel mali tabloların yanı sıra diğer mali
tabloların düzenlenmesi ve sunulmasına ilişkin usul ve
esaslara uymaları ihtiyaridir.
V — YAPILAN DÜZENLEMENİN VERGİ MEVZUATI İLE İLİŞKİSİ VE
YAPTIRIMI :
Bu düzenleme kapsamında bulunan işletmeler, muhasebe
sistemlerini bu Tebliğ ve Ek'inde öngörülen kurallara uygun
olarak yürüteceklerdir. Ancak vergiye tabi kârın tesbiti
aşamasında vergi kanunlarında yer alan özel hükümleri
gözönünde bulundurmak zorundadırlar. Diğer bir anlatımla, bu
düzenlemede yer alan kavram ve ilkeler ile mali tabloların
düzenlenmesi ve sunulmasına ilişkin esaslar çerçevesinde
düzenlenecek mali tabloların tekliği değiştirilemez olup;
işletmeler söz konusu mali tablolardan hareketle vergiye
tabi safi kazancın tespitinde vergi mevzuatı uyarınca
istenilen bilgileri sağlayacak şeklide gerekli düzenleme ve
hesaplamaları yapacaklardır.>Belirlenen muhasebe usul ve
esaslarını uygulamak zorunda oldukları halde, buna
uymayanlar hakkında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ile 3568
sayılı Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali
Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununun ilgili
hükümleri uyarınca gerekli cezai işlemler uygulanacaktır.
VI — BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ BAKANLIĞA GÖNDERİLMESİ :
Muhasebe sistemlerini bu Tebliğle öngörülen «Tekdüzen Hesap
Çerçevesi, Hesap Planı ve İşleyişi» ile ilgili düzenlemelere
göre yürüten işletmelerin muhasebe kayıtlarını bilgisayar
kullanarak bilgisayar programları aracılığıyla tutmaları
halinde, öngörülen hesap çerçevesine bağlı kalarak
uyguladıkları bilgisayar muhasebe programlarını ve hesap
planlarını uygulamaya başlamadan önce, bunlarda yapılan
değişiklikler ise değişiklik tarihinden itibaren bir ay
içerisinde «Maliye ve Gümrük Bakanlığı Gelirler Genel
Müdürlüğü İstihbarat Şubesi Malteme/ANKARA» adresine
göndermek zorundadırlar. Bunların gönderilmemesi halinde
haklarında Vergi Usul Kanununun ilgili hükümleri uyarınca
işlem yapılır.
VII — YÜRÜRLÜK :
Bu Tebliğle getirilen Muhasebe Usul ve Esasları :
a)
Hesap dönemi takvim yılı olanlarda 1.1.1994 tarihinden,
b)
Özel hesap dönemi kullananlarda 1994 takvim yılı içinde
hesap dönemlerinin açıldığı tarihten, geçerli olmak üzere
yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.
VIII — 1993 HESAP DÖNEMİ İÇİN İHTİYARİ UYGULAMA :
Yukarıdaki bölümde açıklandığı üzere, bu Tebliğ kapsamına
giren mükellefler bu Tebliğle belirlenen Muhasebe Usul ve
Esasları'na 1994 hesap döneminden başlamak üzere uymak
zorundadırlar. Ancak bu mükellefler istemeleri halinde 1993
hesap döneminde de muhasebe sistemlerini belirlenen usul ve
esaslara uygun olarak yürütebileceklerdir.
Tebliğ olunur.
MUHASEBE USUL VE ESASALARI
Bu düzenlemede, muhasebe usul ve esasları aşağıda
belirtildiği şekilde 5 bölüm halinde açıklanmıştır.
I —
Muhasebenin Temel Kavramları;
II — Muhasebe
Politikalarının Açıklanması;
III —
Mali Tablolar İlkeleri;
IV —
Mali Tobloların Düzenlenmesi ve Sunulması :
V —
Tekdüzen Hesap Çerçevesi Hesap Planı ve Hesap Planı
Açıklamaları
I — MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI :
Muhasebenin temel kavramları şunlardır:
1 - Sosyal Sorumluluk Kavramı:
Bu kavram, muhasebenin işlevini yerine getirme hususundaki
sorumluluğunu belirtmekte ve muhasebenin kapsamını,
anlamını, yerini ve amacını göstermektedir. Sosyal
sorumluluk kavramı: muhasebenin organizasyonunda, muhasebe
uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların
düzenlenmesi ve sunulmasında, belli kişi veya grupların
değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla
bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst
davranılması gereğini ifade eder.
2 — Kişilik Kavramı:
Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden,
yöneticilerinden, personelinden ve diğer igililerden ayrı
bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe
işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini
öngörür.
3 — İşletmenin Sürekliliği Kavramı:
Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı
olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Bu nedenle işletme
sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşan süreleriyle bağlı
değildir. İşletmenin sürekliliği kavramı maliyet esasının
temelini oluşturur.>Bu kavramın, işletmeler açısından
geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda
ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.
4 — Dönemsellik Kavramı:
Dönemsellik kavramı; işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca
sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve
her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız
olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına
göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve kârların aynı
döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu
kavramın gereğidir.
Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı
veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali
tabloların dipnotlarında açıklanır.
5 — Parayla Ölçülme Kavramı:
Parayla ölçülme kavramı, parayla ölçülebilen iktisadi olay
ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para
birimiyle yansıtılmasını ifade eder.
Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.
6 — Maliyet Esası Kavramı:
Maliyet esası kavramı; para mevcudu, alacaklar ve
maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer
kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve
hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme
maliyetlerin esas alınması gereğini ifade eder.
7 — Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı:
Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve
usulüne uygun olarak düzelenmiş objektif belgelere
dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak
yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız
davranılması gereğini ifade eder.
8 — Tutarlılık Kavramı:
Tutarlılık kavramı; muhasebe uygulamaları için seçilen
muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde
değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder.
İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve
bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu
kavramın amacını oluşturur. Tutarlılık kavramı, benzer olay
ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin
değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden
tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda,
işletmeler, uyguladıkları muhasebe politikalarını
değiştirebilirler. Ancak bu değişikliklerin ve bunların
parasal etkilerinin mali tabloların dipnotlarında
açıklanması zorunludur.
9 — Tam Açıklama Kavramı:
Tam açıklama kavramı; mali tabloların, bu tablolardan
yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine
yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını
ifade eder.
Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması
yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak
alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel
olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir.
10 — İhtiyatlılık Kavramı:
Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve
işletmenin karşılaşabileceği risklerin gözönüne alınması
gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler,
muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar,
muhtemel gelir ve kârları için ise gerçekleşme dönemlerine
kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. Ancak bu
kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılıklar
ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.
11 — Önemlilik Kavramı:
Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya mali bir olayın
nisbi ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak
yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları
etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.
Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların
mali tablolarda yer alması zorunludur.
12 — Özün Önceliği Kavramı:
Özün önceliği kavramı, işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında
ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında
biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade
eder.
Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla
birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu
takdirde, özün biçime önceliği esastır.
II — MUHASEBE POLİTİKALARININ AÇIKLANMASI
1 —
Mali tablolar işletmenin sürekliliği, tutarlılık ve
dönemsellik kavramlarına dayanılarak hazırlanmış ise
bunların açıklanması istenmez. Ancak bu kavramlardan
ayrılmaların mevcut olması hallerinde, mali tabloların
dipnotlarında nedenleri ile birlikte açıklanmalıdır.
2 —
İhtiyatlılık, özün önceliği ve önemlilik kavramları muhasebe
politikalarının seçimini ve uygulamasını yönlendirmelidir.
3 —
Mali tabloların içerdiği bütün önemli muhasebe politikaları
anlaşılır ve kısa olarak açıklanmalıdır.
4 —
Kullanılan muhasebe politikalarıyla ilgili açıklamalar mali
tablolarla bütünlük oluşturur. Kullanılan önemli muhasebe
politikalarının açıklanması mali tabloların bütünlüğü ve
tamlığı için temel ilkedir. Politikalara ilişkin açıklamalar
işletme yönetimi tarafından muhasebe departmanına toplu
olarak verilmelidir.
5 —
Bilanço ve gelir tablosundaki ve diğer tablolardaki yanlış
veya gerçeğe uygun olmayan işlemler, muhasebe
politikalarının açıklanması veya dipnotlarda belirtilmesi
suretiyle düzeltilmiş olamaz. Düzeltme ancak, muhasebe kayıt
ve tekniğine uygun olarak yapılır ve mali tablolara
yansıtılır.
6 —
Mali tablolar, dönemler itibariyle karşılaştırılabilir
nitelikte olmalıdır.
7 —
Mali politikalarda, cari dönem veya gelecek dönemlerde
önemli etki yaratan veya yaratabilecek bir değişiklik
yapılmış ise durum nedenleri ile birlikte açıklanmalı ve
bunun mali tablolara olan etkileri gösterilmelidir.
III — MALİ TABLOLAR İLKELERİ:
Mali tablolar ilkeleri, temel mali tabloların
düzenlenmesinde işletmeler tarafından uygulanacak kuralları
ifade eder.
Bu düzenlemede yer almayan konularda, daha sonra
yayımlanacak muhasebe standartlarına, yoksa muhasebe
kavramlarına uygun olarak öncelikle, işletmenin içinde
bulunduğu sektörde söz konusu işletme büyüklüğü için yaygın
olarak kullanılan, bunun da uygulanmadığı hallerde
uluslararası standartlarda benimsenen esaslara uyulur.
Mali tabloların hazırlanmasında esas alınan kavram ve
ilkeler ile Türk Ticaret Kanunu ve ilgili diğer mevzuat
hükümlerinin farklı uygulamalara yer verdiği durumlarda,
işletmeler söz konusu mevzuat hükümleri uyarınca istenilen
bilgileri sağlayacak şekilde gerekli düzenlemeleri yaparlar.
Ancak, bu düzenlemeler bu bölümde yer alan ilkeler
çerçevesinde düzenlenecek mali tabloların tekliği ilkesini
değiştiremez.
Mali Tablolar aşağıdaki tabloları içerir:
Bu tablolardan, bilanço ve gelir tablosu dipnotları ve
ekleri ile birlikte temel mali tabloları, diğerleri ise ek
mali tabloları oluşturur.
A — MALİ TABLOLARIN AMAÇLARI:
Mali tabloların amaçları şöyledir:
B — MALİ TABLOLARDAKİ BİLGİLERİN ÖZELLİKLERİ:
Mali tablolarda yer alan bilgilerin karar vericiler
tarafından en iyi şekilde ve süratle kullanılabilmesi bu
tabloların anlaşılabilir, ihtiyaca uygun, güvenilir,
karşılaştırılabilir olması, zamanında düzenlenmesi gerekir.
C — TEMEL MALİ TABLOLARIN DÜZENLENME İLKELERİ:
Temel mali tabloların düzenlenme ilkeleri, temel mali
tablolara paralel olarak iki ana gruba ayrılır:
1 -
Gelir Tablosu İlkeleri
2 -
Bilanço İlkeleri
1 — GELİR TABLOSU İLKELERİ:
Gelir tablosu ilkelerinin amacı; satışların, gelirlerin,
satışlar maliyetinin, giderlerin, kâr ve zararlara ait
hesapların ve belli dönemlere ait işletme faaliyeti
sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak
gösterilmesini sağlamaktır.
Bütün satışlar, gelir ve kârlar ile maliyet, gider ve
zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiç bir
satış, gelir ve kar kalemi bir maliyet, gider ve zarar
kalami ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle
gelir tablosu kapsamından çıkarılamaz.
Bu amaç doğrultusunda benimsenen gelir tablosu ilkeleri
aşağıda belirtilmiştir:
a -
Gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve kârlar; gerçekleşmiş gibi
veya gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az
gösterilmemelidir. Belli bir dönem veya dönemlerin gerçeğe
uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için dönem veya
dönemlerin başında ve sonunda doğru hesap kesimi işlemleri
yapılmalıdır.
b -
Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek
için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile
karşılaştırılmalıdır. Belli bir dönem veya dönemlerin
başında ve sonunda maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak
gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru
hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.
c -
Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye
tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı
ayrılmalıdır.
d -
Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım
ve diğer gider grupları arasında uygun bir şekilde
dağıtılmalıdır. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya,
birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma
faktörü dikkate alınarak tahakkuk ettirilip, dağıtılmalıdır.
e -
Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kar ve zararlar meyadana
geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal
faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir.
f -
Bütün kar ve zararlardan, önceki dönemlerin mali
tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve
niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda
gösterilmelidir.
g -
Karşılıklar, işletmenin kârını keyfi bir şekilde azaltmak
veya bir döneme ait karı diğer döneme aktarmak amacıyla
kullanılmamalıdır.
h -
Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen
değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik
yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça
belirtilmelidir.
2 — BİLANÇO İLKELERİ
Bilanço ilkelerinin amacı; sermaye koyan veya sonradan
kendilerine ait kârı işletmede bırakan sahip ve hissedarlar
ile alacaklıların işletmeye sağladıkları kaynaklar ve
bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, hesap ve
tablolarında anlamlı bir şekilde tespit edilmesi ve
gösterilmesi yoluyla, belli bir tarihte işletmenin mali
durumunun açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak
yansıtılmasıdır.
Bilanço, varlıkların içinde bulunulan zamandaki değerini
veya tasfiye halinde bunların satışından elde edilecek para
tutarlarını yansıtan bir tablo değildir.
Bütün varlıklar, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar bilançoda
gayrisafi değerleri ile gösterilirler. Bu ilke, bilançonun
net değer esasına göre düzenlenmesine bir engel oluşturmaz.
Bu doğrultuda net değer bilanço düzenlenmesinin gereği
olarak indirim kalemlerinin ilgili hesaplarının altında
açıkca gösterilmesi esastır.
Bu amaç doğrultusunda benimsenen bilanço ilkeleri;
varlıklar, yabancı kaynaklar ve özkaynaklar itibariyle
aşağıda belirtilmiştir.
a — Varlıklara İlişkin İlkeler:
1)
İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya
dönüşebilecek varlıkları, bilançoda dönen varlıklar grubu
içinde gösterilir.
2)
İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya
dönüşemeyen, hizmetlerinden bir hesap döneminden daha uzun
süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran
varlıklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço
gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın
altında kalanlar dönen varlıklar grubunda ilgili hesaplara
aktarılır.
3)
Bilançoda varlıkları, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun
değerleriyle gösterebilmek için, varlıklardaki değer
düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması
zorunludur.
Dönen varlıklar grubu içinde yer alan menkul kıymetler,
alacaklar, stoklar ve diğer dönen varlıklar içindeki ilgili
kalemler için yapılacak değerleme sonucu gerekli durumlarda
uygun karşılıklar ayrılır.
Bu ilke, duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, bağlı
menkul kıymetler, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve diğer
duran varlıklardaki ilgili kalemler için de geçerlidir.
4)
Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile
cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde tahsil
edilecek olan gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda
ayrıca gösterilmelidir.
5)
Dönem ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak
senetlerini, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile
gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.
6)
Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran
varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini
çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem
ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda
gösterilmelidir.
7)
Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi
varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek
amacıyla, her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş
tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.
8)
Bilançonun dönen ve duran varlıklar gruplarında yer alan
alacaklar, menkul kıymetler, bağlı menkul kıymetler ve diğer
ilgili hesaplardan ve yükümlülüklerden işletmenin sermaye ve
yönetim bakımından ilişkili bulunduğu ortaklara, personele,
iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı
gösterilmesi temel ilkedir.
9)
Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi
bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar bilanço
dipnot veya eklerinde gösterilir.
10)
Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan
diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot
veya eklerinde açıkça belirtilmelidir.
Bu ilke, alınan rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer
almayan diğer teminatlar için de geçerlidir.
Ayrıca, işletme varlıkları ile ilgili toplam sigorta
tutarlarının da bilanço dipnot veya eklerinde açıkça
gösterilmesi gerekmektedir.
b — Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler:
1)
İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi
gelen borçları, bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar
grubu içinde gösterilir.
2)
İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi
gelmemiş borçları, bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar
grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu
grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında
kalanlar kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki ilgili
hesaplara aktarılır.
3)
Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları
tartışmalı olanları da içermek üzere, işletmenin bilinen ve
tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı
kaynakları kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda
gösterilmelidir.
İşletmenin bilinen ancak tutarları uygun olarak tahmin
edilemeyen durumları da bilançonun dipnotlarında açık olarak
belirtilmelidir.
4)
Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat
ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde
ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda
ayrıca gösterilmelidir.
5)
Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borç
senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile
gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.
6)
Bilançonun kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar gruplarında
yer alan borçlar, alınan avanslar ve diğer ilgili
hesaplardan işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilgili
bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı
ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel
ilkedir.
c) Özkaynaklara İlişkin İlkeler:
1)
İşletme sahip veya ortaklarının sahip veya ortak sıfatıyla
işletme varlıkları üzerindeki hakları özkaynaklar grubunu
oluşturur.
İşletmenin bilanço tarihindeki ödenmiş sermayesi ile işletme
faaliyetleri sonucu oluşup, çeşitli adlar altında işletmede
bırakılan kârları ile dönem net karı (zararı) bilançoda
özkaynaklar grubu içinde gösterilir.
2)
İşletmenin ödenmiş sermayesi bilançonun kapsamı içinde tek
bir kalem olarak gösterilir. Ancak, esas sermaye özellikleri
farklı hisse gruplarına ayrılmış bulunuyorsa, esas sermaye
hesapları her grubun haklarını, kar ve tasfiye paylarının
dağıtımında sahip olabilecekleri özellikleri ve diğer önemli
özellikleri yansıtacak biçimde bilançonun dipnotlarında
gösterilmelidir.
3)
İşletmenin hissedarları tarafından yatırılan sermayenin
devam ettirilmesi gerekir. İşletmede herhangi bir zararın
ortaya çıkması, herhangi bir nedenle özkaynaklarda meydana
gelen azalmalar; hem dönemsel, hem de kümülatif olarak
izlenmeli ve kaydedilmelidir.
4)
Özkaynakların bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiş
yıllar zararları ile dönem zararı, özkaynaklar grubunda
indirim kalemleri olarak yer alır.
5)
Özkaynaklar; ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kâr
yedekleri, geçmiş yıl karları (zararları) ve dönem net karı
(zararı)ndan oluşur. Kâr yedekleri yasal, statü ve
olağanüstü yedekler ile yedek niteliğindeki karşılıklar,
özel fonlar gibi işletme faaliyetleri sonucu elde edilen
kârların dağıtılmamış kısmını içerir. Sermaye yedekleri ise
hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen ortaklık payları,
yeniden değerleme değer artışları gibi kalemlerden meydana
gelir. Sermaye yedekleri, gelir unsuru olarak gelir
tablosuna aktarılamaz.
IV — MALİ TABLOLARIN DÜZENLENMESİ VE SUNULMASI
A — TEMEL MALİ TABLOLARIN DÜZENLENMESİ VE SUNULMASI
Bu bölüm, temel mali tabloları oluşturan bilanço ve gelir
tablosunun düzenlenmesi ve sunulması esaslarını içerir.
1 — BİLANÇO :
a — BİLANÇO TANIMI:
Bilanço, bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu
varlıklar ile bu varlıkların sağladığı kaynakları gösteren
mali tablodur.
b — BİLANÇO DÜZENLEME KURALLARI:
Bilançonun düzenlenmesinde, mali tablolar ilkelerinde
verilmiş açıklamalar esas alınır.
Bilançonun aktifinde yer alan varlıklar, paraya dönüşme
hızlarına göre en çok likitten en az likit değere doğru,
pasifinde yer alan kaynaklar ise en kısa vadeli kaynaktan en
uzun vadeli kaynağa doğru sıralanırlar.
c — BİLANÇONUN BİÇİMSEL YAPISI:
İşletmeler bilançolarının bir örnekliğini sağlayarak
karşılaştırılmalarında kolaylık sağlamak ve anlam birliği
oluşturmak amacıyla, ek formlardaki tipleri bilançoların
düzenlenmesine esas alırlar (Ek Tablo 1-2).
Varlıklar, dönen ve duran olarak adlandırılan iki grupta
toplanır. Dönen varlıklar grubunda, bir yıl veya işletmenin
normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrileceği veya
kullanılacağı tahmin edilen varlıklar toplanır. Duran
varlıklarda ise, normal şartlar altında bir yıl içinde elden
çıkarılması düşünülmeyen veya yararları bir yılda
tükenmeyecek olan varlıklar yer alır.
Kaynaklar, kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ile
özkaynaklardan oluşur. Kısa vadeli yabancı kaynaklar; bir
yıl içinde ödenmesi gereken; uzun vadeli yabancı kaynaklar
ise, bir yıldan sonra ödenecek olan borçlardan oluşur.
Özkaynaklar ise işletme sahip veya ortakları tarafından
işletme kişiliğine tahsis edilmiş kaynakları oluşturur.
Bilanço hesapları arasında mahsup yapılamaz. Tabloda "Diğer"
başlığı altında yer alan bir kalem tutarının, ait olduğu
grubun toplam tutarının % 20 sini aşması durumunda, bu kalem
ayrı bir başlık altında ayrıca gösterilir.
d — BİLANÇO KALEMLERİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:
Bilanço kapsamındaki kalemler, Hesap Çerçevesinde sıralama
ve açıklamalar paralelinde yer alır.
Ayrıntılı bilançoda yer alan kalemlerin gruplama ve
sıralaması, Ek Tablo 2 de de ayrıca görüleceği üzere
aşağıdaki gibidir.
AKTİF
I- DÖNEN VARLIKLAR
A. HAZIR DEĞERLER
B. MENKUL KIYMETLER
C. TİCARİ ALACAKLAR
D. DİĞER ALACAKLAR
E. STOKLAR
F. GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİRTAHAKKUKLARI
G. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR
II- DURAN VARLIKLAR
A. TİCARİ ALACAKLAR
B. DİĞER ALACAKLAR
C. MALİ DURAN VARLIKLAR
D. MADDİ DURAN VARLIKLAR
E. MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
F. ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
G. GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI
H. DİĞER DURAN VARLIKLAR
I- KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
A. MALİ BORÇLAR
B. TİCARİ BORÇLAR
C. DİĞER BORÇLAR
D. ALINAN AVANSLAR
E. ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
F. BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
G. GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI
H. DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
II- UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
A. MALİ BORÇLAR
B. TİCARİ BORÇLAR
C. DİĞER BORÇLAR
D. ALINAN AVANSLAR
E. BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
F. GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI
G. DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
IV- ÖZ KAYNAKLAR
A. ÖDENMİŞ SERMAYE
C. KÂR YEDEKLERİ
D. GEÇMİŞ YILLAR KARLARI
E. GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-)
F. DÖNEM NET KARI (ZARARI)
e - BİLANÇO DİPNOTLARI
Bilançoda ek bilgi olarak aşağıdaki dipnotlar yer alır.
BİLANÇO DİPTONLARI
1.
Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan ortaklıklarda
kayıtlı sermaye tavanı TL.-
2.
Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleri ile genel müdür, genel
koordinatör, genel müdür yardımcıları ve genel sekreter gibi
üst yöneticilere: TL.-
a)
Cari dönemde verilen her çeşit avans ve borcun toplam tutarı
TL.-
b)
Cari dönem sonundaki avans veya borcun bakiyesi TL.-
3.
Aktif değerlerin toplam sigorta tutarı TL.-
4.
Alacaklar için alınmış ipotek ve diğer teminatların toplam
tutarı TL.-
5.
Yabancı kaynaklar için verilmiş ipotek ve diğer teminatların
toplam tutarı TL.-
6.
Pasifte yer almayan taahhütlerin toplam tutarı TL.-
7.
Kasa ve bankalardaki döviz mevcutları : TL.-
8.
Yurt dışından alacaklar (avanslar dahil)
9.
Yurt dışına borçlar (avanslar dahil)
10.
Tedavüldeki tahvil ve finansman bonolarından banka garantili
olanların tutarı TL.-
11.
Cari ve gelecek dönemlerde yararlanılacak yatırım
indiriminin toplam tutarı TL.-
12.
Tedavüldeki tahvillerden hisse senedine dönüştürülebilir
niteliktekilerin tutarı TL.-
13.
Sermayeyi temsil eden hisse senetlerinin dökümü:
Toplam tutar
14.
Cari dönemde ihraç edilmiş hisse senedi tutarı TL.-
15.
İşletme sahibinin veya sermayesinin % 10 ve daha fazlasına
sahip ortaklarının:
16.
Sermayesinin % 10 ve daha fazlasına sahip olunan iştirakler
ile müessese ve bağlı ortaklıkların:
17.
Stok değerleme yöntemi
a)
Cari dönemde uygulanan yöntem
b)
Önceki dönemde uygulanan yöntem
c)
Varsa, cari dönemdeki yöntem değişikliğinin stoklarda
meydana getirdiği artış (+) veya azalış (-) tutarı TL.-
18.
Cari dönemdeki maddi duran varlık hareketleri
a)
Satın alınan, imal veya inşa edilen maddi duran varlıkların
maliyeti TL.-
b)
Elden çıkarılan veya hurdaya ayrılan maddi duran varlıkların
maliyeti TL.-
c)
Cari dönemde ortaya çıkan yeniden değerleme artışları TL.-
-Varlık Maliyetlerinde
(+)..................................... TL.-
-Birikmiş amortismanlarda (-)
.................................TL.-
19.
Ana kuruluş, bağlı ortaklık ve iştiraklerin ticari alacak ve
ticari borçlar içindeki payları
20.
Cari dönemdeki ortalama toplam personel sayısı
21.
Bilanço tarihinden sonra ortaya çıkan ve açıklamayı
gerektiren hususlara ilişkin bilgi
22.
Belli bir öneme sahip olan, ancak tutarları tahmin
edilemeyen şarta bağlı zararlar ile her türlü şarta bağlı
kazançlara ilişkin bilgi, (İşletmeyi borç altına sokacak ve
dönem sonucunu etkileyebilecek hukuki ihtilafların
mahiyetleri bu bölümde açıklanır.)
23.
İşletmenin gayri safi kâr oranları üzerinde önemli ölçüde
etkide bulunan muhasebe tahminlerinde değişikliklere ilişkin
bilgi ve bunların parasal etkileri,
24.
Bankalardaki mevduatın bloke olanına ilişkin tutarlar TL.-
25.
Menkul kıymetler ve bağlı menkul kıymetler grubu içinde yer
alıp işletmenin ortakları, iştirakleri ve bağlı ortaklıklar
tarafından çıkarılmış bulunan menkul kıymet tutarları ve
bunları çıkaran
ortaklıklar
......................................................................................TL.-
26.
İştirakler ve bağlı ortaklıklarda içsel kaynaklardan yapılan
sermaye artırımı nedeniyle elde edilen bedelsiz hisse senedi
tutarları TL.-
27.
Kısa ve uzun vadeli kredilerle ilgili olarak alınan
kredilerin ve çıkarılmış menkul kıymetlerin (katılma intifa
senedi dahil) kredi ve menkul kıymet türleri itibariyle
tahahkukuk etmemiş gelecek döneme ilişkin faiz borçları
tutarları TL.-
28.
Ortaklıklar, iştirakler ve bağlı ortaklıklar lehine verilen
garanti,
taahhüt, kefalet, aval, ciro gibi yükümlülüklerin tutarı
.............. TL.-
29.
Mali tabloları önemli ölçüde etkileyen ya da mali tabloların
açık, yorumlanabilir ve anlaşılabilir olması açısından
açıklanması gerekli olan diğer hususlar,
30.
Bilançonun onaylanarak kesinleştiği tarih:
...../...../..........
2 — GELİR TABLOSU:
a - GELİR TABLOSU TANIMI:
Gelir tablosu, işletmenin belli bir dönemde elde ettiği tüm
gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve
giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem
net kârını veya dönem net zararını kapsar.
b - GELİR TABLOSU DÜZENLEME KURALLARI:
Gelir tablosunun düzenlenmesinde Mali Tablolar İlkelerinde
verilmiş açıklamalar esas alınır. Bu tablonun
düzenlenmesinde esas faaliyetlerden sağlanan gelir ile
süreklilik gösteren diğer olağan faaliyetlerden sağlanan
gelir ayrı gösterileceği gibi, süreklilik göstermeyen
olağandışı gelirler de ayrı olarak gösterilir. Buna göre,
esas faaliyetler için yapılan giderler ile süreklilik
gösteren diğer olağan faaliyet giderleri ve süreklilik
göstermeyen olağandışı giderler ayrı ayrı gösterilir.
c - GELİR TABLOSUNUN BİÇİMSEL YAPISI:
İşletmeler, gelir tablolarının bir örnekliğini sağlayarak
karşılaştırmalarında kolaylık sağlamak ve anlam birliği
oluşturmak amacıyla ek formlardaki biçimde düzenlerler. (Ek
Tablo 3-4)
Gelir Tablosu hesapları arasında mahsup yapılamaz. Tabloda
"diğer" başlığı altında gösterilen gelir ve gider
unsurlarının ait oldukları grubun toplam tutarının % 20'sini
aşması halinde, bu kalem ayrı bir başlık altında ayrıca
gösterilir. Tutarı olmayan kalemler gelir tablosunda yer
almaz.
d - GELİR TABLOSU KALEMLERİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:
Gelir tablosu kapsamındaki kalemler, hesap çerçevesindeki
sıralama ve açıklamalar paralelinde yer alır.
Ayrıntılı gelir tablosunda yer alan kalemler Ek Tablo 4'de
de ayrıca görüleceği üzere aşağıdaki gibidir.
A - BRÜT SATIŞLAR
B - SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)
NET SATIŞLAR
C - SATIŞLARIN MALİYETİ (-)
BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI
D - FAALİYET GİDERLERİ (-)
FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI
E - DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR
F - DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)
G - FİNANSMAN GİDERLERİ (-)
OLAĞAN KAR VEYA ZARAR>H - OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR
I - OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)
DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI
İ - DÖNEM KARI, VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI
(-)
DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI
e - SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU
Gelir tablosundaki satışların maliyeti kısmı işletmenin
dönem içindeki stok hareketleri ile satılan mamul ilk madde
ve malzeme ile ticari mal gibi maddelerin ve satılan
hizmetlerin maliyetlerini göstermek üzere ayrı bir tablo
halinde düzenlenir. (Ek Tablo 5) Bu tablo, gelir tablosunun
ekini oluşturur ve gelir tablosunu tamamlar.
Satışların maliyeti tablosunun ana kalemleri aşağıda
açıklanmıştır.
A -
Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri: Mamulün bünyesine
giren mamulün temel ögesini oluşturan ve mamulün bünyesine
doğrudan yüklenebilen maddelerin kullanımı bu grupta yer
alır. Üretimde kullanılmayan ve satılan ilk madde ve
malzemenin maliyeti, tablonun ticari faaliyete ilişkin
bölümünde dikkate alınır.
B -
Direkt İşçilik Giderleri Mamulü meydana getirmek için
harcanan ve maliyetlere doğrudan yüklenebilen direkt işçilik
giderlerini içerir.
C -
Genel Üretim Giderleri: Üretim faaliyetleri ve bu
faaliyetlerle ilgili olarak yapılan hizmetlere ilişkin
direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik giderleri
dışında kalan giderleri içerir.
D -
Yarı mamul Stoklarında Değişim: Henüz mamul haline gelmemiş
fakat ilk madde ve malzeme ile işçilik ve genel üretim
giderlerinden pay almış, üretim aşamasındaki maddelerin
dönem başı stoku ile dönem sonu stoku arasındaki fark bu
grupta yer alır.
E -
Mamul Stoklarında Değişim: Direkt ilke madde ve malzeme,
direkt işçilik, üretim giderleri ve yarı mamul kullanım
tutarlarının toplamı üretim maliyetini verir. Dönem başı
mamul stoku ile dönem sonu mamul stoku ve mamullerinin bir
bölümünü iç tüketimde kullanan işletmelerde, sözkonusu
tüetim miktarının toplamı arasındaki fark "Mamul Stoklarında
Değişim" tutarını oluşturur. Bu tutarın üretim maliyetine
eklenmesi veya çıkarılması ile satılan mamul maliyetine
ulaşılır.>İşletmenin satılan mamul maliyeti, satılan ticari
mal maliyeti ve satılan hizmet maliyetinin toplamı, gelir
tablosunda "Satışların Maliyeti" bölümünde yer alan
tutarları ifade eder.
GELİR TABLOSU DİPNOTLARI
Gelir Tablosunda ek bilgi olarak aşağıdaki açıklamalar yer
alır:
1-
Dönemin tüm amortisman giderleri ile itfa ve tükenme
payları.. TL.-
aa)
Normal amortisman giderleri
......................................... (TL.-)
bb)
Yeniden değerlemeden doğan amortisman giderleri ..... (TL.-)
b)
İtfa ve tükenme payları
.........................................................
(TL.-)
2-
Dönemin karşılık giderleri
................................................................
TL
3-
Dönemin tüm finansman giderleri
................................................... TL
4-
Dönemin finansman giderlerinden ana kuruluş, ana ortaklık,
muessese, bağlı ortaklık ve iştiraklerle ilgili kısmın
tutarı (toplam tutar içindeki payları %20'yi aşanlar ayrıca
gösterilecektir.). TL
5-
Ana kuruluş, ana ortaklık/ müessese, bağlı ortaklık ve
iştiraklerle yapılan satışlar. (Toplam tutar içindeki
payları %20'yi aşanlar ayrıca gösterilecektir.) TL
6-
Ana kuruluş, ana ortaklık, müessese, bağlı ortaklık ve
iştiraklerden alınan ve bunlara ödenen faiz, kira ve
benzerleri (Toplam tutar içindeki payları %20'yi aşanlar
ayrıca gösterilecektir.) TL
7-
Yönetim kurulu başkan ve üyeleriyle genel müdür, genel
koordinatör, genel müdür yardımcıları gibi üst yöneticilere
cari dönemde sağlanan ücret ve benzeri menfaatlerin toplam
tutarı TL
8-
Amortisman hesaplama yöntemleri ile bu yöntemlerde yapılan
değişikliklerin dönemin amortisman giderlerinde meydana
getirdiği artış (+) veya azalış (-) TL
9-
Maliyet hesaplama sistemleri (safha veya sipariş) ve stok
değerleme yöntemleri (ağırlıklı ortalama maliyet, ilk giren
ilk çıkar, hareketli ortalama maliyet vs. gibi)
10-
Varsa, tamamen veya kısmen fiili stok sayımı yapılamamasının
gerekçeleri
11-
Yurtiçi ve yurtdışı satışlar hesap kalemi içinde yeralan yan
ürün, hurda, döküntü gibi maddelerin satışları ile hizmet
satışlarının ayrı ayrı toplamlarının brüt satışların yüzde
yirmisini aşması halinde bu madde ve hizmetlere ilişkin
tutarları . TL
12-
Önceki döneme ilişkin gelir ve giderler ile önceki döneme
ait gider ve zararların tutarlarını ve kaynakları gösteren
açıklayıcı not
13-
Adi ve imtiyazlı hisse senetleri için ayrı ayrı gösterilmek
koşuluyla, hisse başına kâr ve kâr payı oranları
B - DİĞER MALİ TABLOLARIN DÜZENLENMESİ VE SUNULMASI:
Bu bölüm diğer mali tabloları oluşturan fon akım tabloları,
kâr dağıtım tablosu ile özkaynaklar değişim tablosunun
düzenlenmesi ve sunulması esaslarını içerir.
1- FON AKIM TABLOLARI
Bu bölüm belirli bir dönemde bir işletmenin faaliyetlerini
finanse etmek için sağladığı kaynakları ve bu kaynakların
kullanıldığı yerleri özetleyen, finansal durumdaki
değişmeleri açıklayan fon akım tablolarının düzenleme ve
sunulması esaslarını içerir.
a- TANIMLAR:
Fon akım tablolarında kullanılan fon kavramı; tüm finansal
araçlar anlamında veya net işletme (çalışma) sermayesi
anlamında ya da para ve para benzerleri anlamında
kullanılır. Fon kavramının içeriğine göre fon akım
tabloları;
olarak ifade edilir.
- Fon Akım Tablosu: İşletmenin, belirli bir hesap döneminde
sağladığı fon kaynaklarını ve bunların kullanım yerlerini
gösteren tablodur.Bu tabloda, fon kavramı tüm finansal
araçları kapsar.>- Nakit Akım Tablosu: İşletmenin belirli
bir hesap dönemi içinde ortaya çıkan nakit akışlarını,
kaynakları ve kullanım yerleri bakımından gösteren tablodur.
Bu tabloda fon kavramı, kasa mevcudu ve bankadaki
mevduatları kapsar.
- Net İşletme (Çalışma) Sermayesindeki Değişim Tablosu:
İşletmenin belirli bir hesap döneminde, net işletme
sermayesinin kaynaklarını ve kullanım yerlerini gösteren
tablodur. Bu tabloda, fon kavramı dönen varlıklar ile kısa
vadeli yabancı kaynaklar farkını belirten net işletme
(çalışma) sermayesini kapsar.
b- KAPSAM:
Bu bölümün kapsamı; fon akım tablosunun ve nakit akım
tablosunun, fon kaynak ve kullanım yerlerinin belirlenmesi
ve sunulması ile sınırlıdır.
c- FON AKIM TABLOLARININ DÜZENLENME AMACI:
Fon akım tablolarının düzenlenme amacı, bir işletmenin
yatırım ve finansman faaliyetlerini ve dönem içindeki
finansal durumdaki değişikliklerini kapsayan bilgilerin,
mali tablo kullanıcılarına sunulmasıdır. Tablolar,
işletmenin nakit veya işletme (çalışma) sermayesini doğrudan
etkileyen finansman ve yatırım faaliyetlerinin bütün önemli
yönlerini açıklayarak;
d- FON AKIM TABLOLARI DÜZENLEME KURALLARI:
Fon akım tablosu, net yönteme göre düzenlenir ve olağan
kârdan başlanıp, dönem içinde fon hareketine neden olmayan
gelir ve giderlere ait bilgiler verilerek düzeltmeler
yapılır.
Nakit akım tablosu ise, brüt yönteme göre düzenlenir ve
dönem içinde fon sağlayan gelirler ayrı, fon hareketine
neden olan maliyet ve gider unsurları ayrı gösterilir.
viii) Fon hareketine neden olmayan, yalnızca hesaplar
arasında yapılan aktarmalar dolayısıyla hareket gösteren
hesaplar, fon akım tablolarında yer almaz. Örnek; değer
artış fonlarının veya yedeklerin ödenmiş sermayeye eklenmesi
gibi.
e - FON AKIM TABLOLARININ BİÇİMSEL YAPISI:
İşletmeler, fon akım tablolarının bir örnekliğini sağlayarak
karşılaştırmalarda kolaylık sağlamak ve anlam birliği
oluşturmak amacıyla, ek formlardaki biçimde düzenlerler. (Ek
Tablo 6-7)
f - FON AKIM TABLOLARINDA YER ALAN KALEMLERE İLİŞKİN
AÇIKLAMALAR:
3 - FON AKIM TABLOSU:
A - FON KAYNAKLARI:
1 -
Faaliyetlerden Sağlanan Kaynaklar: Bu başlıkta işletmenin
olağan faaliyetlerinden sağlanan net kaynak tutarı
gösterilir.
Bu kalemin hesaplanmasında, gelir tablosundaki olağan kâr
bir fon kaynağı olarak dikkate alınır. Bu tutara, karın
oluşumuna etki eden ancak, gerçek anlamda bir fon hareketi
sağlamayan giderler eklenir, fon hareketi sağlamayan
gelirler ise indirilir.
Fon çıkışı gerektirmediği için eklenmesi gereken giderler;
amortismanlar, kar->şılıklar ve gelecek aylara ait
giderlerin döneme ilişkin paylarıdır. Olağan kârı olumlu
etkilemekle birlikte, fon girişi sağlamayan gelecek aylara
ait gelirlerin bu döneme ilişkin payları ve konusu kalmayan
karşılıklar bu kârdan indirilir.
2 -
Olağandışı Faaliyetlerden Sağlanan Kaynaklar: Bu grupta,
işletmenin süreklilik göstermeyen olağandışı işlemlerinden
dolayı sağladığı net fon tutarı gösterilir.
Olağandışı gelir ve karlar ile olağandışı gider ve zararlar
arasındaki pozitif farkı gösteren olağandışı kâra, fon
çıkışı gerektirmeyen kalemler eklenir ve fon girişi
sağlamayan kalemler bu kardan indirilir.
Duran varlık satışlarından sağlanan kaynağın satış tutarı
üzerinden fon akım tablosunda yer alması gerektiğinden,
olağandışı gelir ve karları kaydedilen duran varlık satış
kârı veya zararının gerekli düzeltmeyi yapmak üzere,
olağandışı kara; duran varlık satış zararı eklenir ve duran
varlık satış karı ise indirilir.
3 -
Dönen Varlıklar Tutarındaki Azalışlar: Dönen varlıkların
brüt tutarlarında ortaya çıkan azalışları ifade eder.
4 -
Duran Varlıklar Tutarındaki Azalışlar: Duran varlıkların
tutarındaki azalışlar da bir fon kaynağıdır. Duran varlık
satışından sağlanan kaynaklar satış tutarı üzerinden tabloda
gösterilir.
5 -
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Artışlar: Bilançolardaki
borç ve gider karşılıkları dışında, kısa vadeli yabancı
kaynak kalemlerindeki artışları gösterir.
6 -
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Artışlar: İşletmenin
bilançoda yer alan borç ve gider karşılıkları dışında, uzun
vadeli yabancı kaynak artışlarını ifade eder.
7 -
Sermaye Artırımı: İşletmenin sermayesinde dış kaynaklardan
sağlanan artış tutarlarını ifade eder.
8 -
Hisse Senetleri İhraç Primleri: Cari dönemle ilgili ihraç
primi tutarları da bir fon kaynağıdır.
FON KULLANIMLARI:
1 -
Faaliyetlerle İlgili Fon Kullanımı: İşletmenin dönem
faaliyetini zararla kapatması halinde bu zarar tutarı bir
kaynak kullanımıdır.
Fon çıkışı gerektirmeyen giderler, olağan zararı azaltır.
Buna karşılık, fon girişi sağlamayan gelirler, olağan zararı
artırır. Bu ekleme ve indirimler sonucunda pozitif bir
tutarın ortaya çıkması durumunda; söz konusu tutar, fon
kaynağı olarak dikkate alınır.
2 -
Olağandışı Faaliyetlerle İlgili Kullanımlar: Olağandışı
gelir ve kârlar ile olağandışı gider ve zararlar arasındaki
negatif fark, olağandışı zararı ifade eder. Bu olağandışı
zarara, fon çıkışını gerektirmeyen kalemlerin eklenmesi ve
fon girişi sağlamayan kalemlerin indirilmesi sonucunda
bulunan negatif fark, olağandışı faaliyetlerle ilgili fon
kullanımıdır. Bu farkın pozitif bir tutar olması durumunda,
fon kaynağı olarak dikkate alınması gerekir.
3 -
Ödenen Vergi ve Benzerleri: Bir önceki dönem kârından ödenen
kurumlar ve gelir vergileri ile diğer kesinti kalemlerini
gösterir.
4 -
Ödenen temettüler: Bir önceki dönem kârından pay sahiplerine
ve diğer kişilere ödenen temettüleri ve yedeklerden
dağıtılan temettüleri ifade eder.
5 -
Dönen Varlıkların Tutarlarındaki Artışlar: İşletmenin dönen
varlıklarının brüt tutarlarında meydana gelen artışları
ifade eder.
6 -
Duran varlıkların Tutarındaki Artışlar: Yeniden değerlemeden
kaynaklananlar dışında, duran varlıkların brüt tutarında,
ortaya çıkan artışları içerir.
7 -
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Azalışlar: İşletmenin borç
ve gider karşılıkları dışındaki kısa vadeli yabancı kaynak
kalemlerindeki azalışları ifade eder.
8 -
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Azalışlar: İşletmenin borç
ve gider karşılıkları dışındaki uzun vadeli yabancı
kaynaklarında ortaya çıkan azılışları ifade eder.
9 -
Sermayedeki Azalış: İlgili mevzuat uyarınca sermayede
yapılan indirim tutarlarını ifade eder.
II - NAKİT AKIM TABLOSU:
Bir işletmede belli bir dönemde oluşan nakit akışını
açıklayan tablo olan nakit akım tablosunun ana kalemleri
aşağıda açıklanmıştır. Bu hesap kalemleri değerlendirilirken
amortismanlar, karşılıklar, reeskontlar, vazgeçilen
alacaklar, önceki dönem gelir, kâr, gider ve zararları gibi
nakit giriş veya çıkışını gerektirmeyen tutarların dikkate
alınması gerekir.
A - Dönem Başı Nakit Mevcudu:
İşletmenin dönem başında kasa ve bankalarda bulunan nakit
mevcudunu ifade eder. Herhangi bir vade taşımayan ve ibraz
edildiklerinde tahsili mümkün bulunan çekler, nakit mevcudu
içinde değerlendirilir.>B - Dönem İçi Nakit Girişleri:
1 -
Satışlardan Elde Edilen Nakit: İşletmenin esas faaliyeti ile
ilgili mal ve hizmet satışlarından sağlanan nakit
girişlerini gösterir. Bu tutarın bulunmasında, net
hasılatına satışlardan doğan alacaklardaki azalışlar
eklenir, artışlar ise indirilir.
2 -
Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlardan Dolayı
Sağlanan Nakit: Gelir tablosuna, diğer faaliyetlerden olağan
gelir ve kârlar olarak tanımlanan kalemlerde sağlanan nakit
girişleri bu grupta yer alır. Bu tutarın bulunabilmesi için,
diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar olarak
tanımlanan kalemler toplamından henüz nakit girişi
sağlamayan ve tahakkuk esasına göre doğmuş bulunan gelirler
ile daha önceki dönemlerde peşin tahsil edilmiş olup da bu
döneme yansıyan gelecek aylara ait gelirler hesabındaki
azalışlar indirilir. Ayrıca konusu kalmayan karşılıklar gibi
nakit girişi sağlamayan kalemler toplamından çıkarılır.
3 -
Olağandışı Gelir ve Kârlardan Sağlanan Nakit: Gelir
tablosunda olağandışı gelir ve kâr kalemleri olarak
tanımlanan faaliyetlerden sağlanan nakit girişlerini içerir.
Bu tutarın bulunmasında, toplamdan tahakkuk esasına göre
doğmuş henüz tahsil edilmemiş gelirler ile önceki dönemlerde
tahsil edilip bu döneme yansıyan tutarlar veya hiçbir zaman
nakit hareketi doğurmayacak kalemler indirilir.
4 -
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Artışlardan Sağlanan
Nakit: Esas faaliyet konusunu ilgilendiren mal ve hizmet
alımlarından doğan ticari borçlar dışında kalan, kısa vadeli
borçlanmalar nedeniyle sağlanan nakit girişlerini ifade
eder. Bunlardan menkul kıymet ihracı nedeniyle sağlanan
nakit girişleri, banka kredileri ve diğer kısa vadeli
yabancı kaynak artışları ayrı ayrı gösterilir.
5 -
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Artışlardan Sağlanan
Nakit: Esas faaliyet konusunu ilgilendiren mal ve hizmet
alımlarından doğan ticari borçlanmalar dışında kalan, uzun
vadeli borçlanmalardan kaynaklanan nakit girişlerini
gösterir. Uzun vadeli menkul kıymet ihracı nedeniyle ortaya
çıkan nakit girişleri ile alınan krediler ve diğer uzun
vadeli yabancı kaynak artışları ayrı ayrı gösterilir.
6 -
Sermaye Artırımından Sağlanan Nakit: Sermaye artırımı
nedeniyle sağlanan nakit bu grupta yer alır.
7 -
Hisse Senedi İhraç Primlerinden Sağlanan Nakit: Hisse senedi
ihraç primlerinden sağlanan nakti içerir.
8 -
Diğer Nakit Girişleri: Menkul kıymetlerde, esas faaliyet
konusu satışlardan kaynaklananlar dışındaki alacaklarda,
diğer dönen varlıklarda ve duran varlıklarda azalışlar gibi
nakit girişi sağlayan unsurları içerir.
C - Dönem İçi Nakit Çıkışları:
1 -
Maliyetlerden kaynaklanan Nakit Çıkışları: Maliyetten
kaynaklanan nakit çıkışına ulaşılabilmesi için; satışların
maliyeti ile stoklardaki artışların ve alımlardan doğan
borçlardaki azalışların toplanması ve bu tutardan amortisman
gibi nakit çıkışını gerektirmeyen giderler ile esas faaliyet
konusunu ilgilendiren alımlar nedeniyle ortaya çıkan
borçlardaki artışların ve stoklardaki azalışların
indirilmesi gerekir.
2 -
Faaliyet Giderlerine İlişkin Nakit Çıkışları: Araştırma ve
geliştirme giderleri, pazarlama, satış ve dağıtım giderleri
ile genel yönetim giderleri nedeniyle yapılan nakit
çıkışlarını ifade eder. Amortismanlar ve karşılıklar gibi
nakit çıkışı gerektirmeyen kalemler ile tahakkuk esasına
göre doğmuş ancak henüz ödenmemiş giderler ve geçmiş
dönemlerde ödenmiş gelecek aylara ait giderlerin bu döneme
ilişkin payları faaliyet giderlerinin altında bir indirim
kalemi olarak yer alır.
3 -
Diğer faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlara İilişkin
Nakit Çıkışları: Diğer faaliyetlerle ilgili olağan gider ve
zararlar nedeniyle yapılan ödemeleri içerir. Bu tutarın
bulunmasında, diğer faaliyetlerden olağan gider ve
zararlardan amortisman, karşılıklar ve nakit çıkışı
gerektirmeyen diğer gider ve zararlar ve tahakkuku yapılmış
ancak henüz ödenmemiş veya geçmiş dönemlerde peşin ödenmiş
gelecek aylara ait giderlerin bu döneme ilişkin payları
indirilir.
4 -
Finansman Giderlerinden Dolayı Nakit Çıkışı: Maliyetlere
yüklenemeyen finansman giderlerinden dolayı ortaya çıkan
nakit çıkışını ifade eder.
5 -
Olağandışı Gider ve Zararlardan Dolayı Nakit Çıkışı: Gelir
tablosunda olağandışı gider ve zarar kalemleri olarak
tanımlanan faaliyetlerden kaynaklanan nakit çıkışlarını
ifade eder.
6 -
Duran Varlık Yatırımlarına İlişkin Nakit Çıkışları: Duran
varlık yatırımları nedeniyle yapılan nakit harcama
tutarlarını içerir.
7 -
Kısa Vadeli Yabancı Kaynak Ödemeleri: Bilançonun, faaliyet
nedeniyle ortaya çıkan ticari borçlanmalar dışındaki kısa
vadeli yabancı kaynak kalemlerinde ödemeler sonucu ortaya
çıkan azalmaları ifade eder. Menkul kıymetler, anapara
ödemeleri, alınan kredilerin anapara ödemeleri ve diğer
ödemeler ayrı ayrı gösterilir. Vergi ve Temettü ödemeleri bu
başlıkda gösterilmez.
8 -
Uzun Vadeli Yabancı Kaynak Ödemeleri: Bilançoda yer alan
faaliyet nedenleriyle ortaya çıkan ticari borçlanmalar
dışındaki uzun vadeli yabancı kaynak ödemeleri sonucu
maydana gelen azalmalar, bu grupda yer alır. Menkul
kıymetler anapara ödemeleri, alınan krediler anapara
ödemeleri ve diğer ödemeler ayrı ayrı gösterilir.
9 -
Ödenen Vergi ve Benzerleri: Dönem içinde ödenen kurumlar ve
gelir vergileri ile diğer kesinti kalemlerini içerir.
10 -
Ödenen Temüttüler: Dönem içindeki temettü ödemeleri
nedeniyle ortaya çıkan nakit çıkışlarını içerir.
11 -
Diğer Nakit Çıkışları: Menkul kıymetlerde, satışlardan
doğanlar hariç ol- >mak üzere alacaklarda ve diğer dönen
varlıklarda ortaya çıkan artışlar nedeniyle nakit çıkışına
yol açan unsurları ifade eder.
D - Dönem Sonu Nakit Mevcudu:
İşletmenin dönem sonunda kasa ve bankalarda bulunan nakit
mevcudunu ifade eder. Herhangi bir vade taşımayan, ibraz
edildiklerinde tahsili mümkün bulunan çekler nakit mevcudu
içinde yer alır.
E - Nakıt Artış veya Azalışı:
İşletmenin dönem içi nakit girişleri ile dönem içi nakit
çıkışları arasındaki fark nakit artış veya azalışlarını
gösterir. Diğer bir anlatımla dönem içi nakit girişlerinin,
dönem içi nakit çıkışlarından fazla olması durumunda aradaki
fark nakit artışını; az olması durumunda ise nakit azalışını
ifade eder. Dönem sonu nakit mevcudu ile dönem başı nakit
mevcudu arasındaki fark, nakıt artış veya azalışını
gösterir.
2 - KÂR DAĞITIM TABLOSU
a) TANIM:
Kâr dağıtım tablosu işletmenin dönem kârının dağıtım
biçimini gösteren tablodur.
b) AMAÇ:
Kâr dağıtım tablolarını düzenleme amacı, özellikle sermaye
şirketlerinde dönem Kârından, ödenecek vergilerin, ayrılan
yedeklerin ve ortaklara dağıtılacak kâr paylarının açıkca
gösterilmesi ve şirketlerin hisse başına kâr ile hisse
başına temettü tutarının hesaplanmasıdır.
c) KÂR DAĞITIM TABLOSUNUN DÜZENLENME KURALLARI:
d - KAR DAĞITIM TABLOSUNUN BİÇİMSEL YAPISI:
Kâr dağıtım tablosu ek formda sunulan biçimde önceki dönem
ve cari dönem verilerini içerecek şekilde düzenlenir (Ek
Tablo 8).
e - KÂR DAĞITIM TABLOSU KALEMLERİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:
A - DÖNEM KÂRININ DAĞITIMI:
Bu bölümde dönem Kârının dağıtımı yer alır.
1 -
Dönem kârı: Gelir tablosunda vergi ve yesal yükümlülüklerden
önceki kârdır.
2 -
Ödenecek Vergi ve Yasal Yükümlülükler: Dönem Kârı üzerinden
hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülükleri kapsar.
3 -
Geçmiş Yıllar Zararı: Zararla kapanmış geçmiş faaliyet
dönemlerinden gelen zararları ifade eder.
4 -
Birinci Tertip Yasal Yedek Akçe: Türk Ticaret Kanunu
uyarınca ayrılması gereken % 5 birinci tertip kanuni yedek
akçeyi ifade eder.
5 -
İşletmede Bırakılması ve Tasarrufu Zorunlu Yasal Fonlar:
Mevzuat gereği dönem kârından işletmede alıkonacak ihtiyat
veya karşılıklar ile finansman fonu ve yenileme fonu gibi
işletmenin mali yapısını güçlendirmek amacıyla oluşturulan
fonlar.
6 -
Ortaklara Birinci Temattü: İşletmenin ödenmiş sermayesi
üzerinden ilgili yasa hükmü ve ana sözleşmesi gereği
ortaklarına dağıtacağı birinci tertip temüttüdür.
7 -
Personele Temettü: Genel kurul kararıyla personele
dağıtılacak temettüdür.
8 -
Yönetim Kuruluna Temettü: Genel kurul kararıyla yönetim
kurulu üyelerine dağıtılması kararlaştırılan temettüyü
kapsar.
9 -
Ortaklara İkinci Temettü: Genel kurul kararıyla ortaklara
dağıtılması kararlaştırılan ikinci tertip temettüdür.
10 -
İkinci Tertip Yasal Yedek Akçe: Türk Ticaret Kanunundaki
ilgili hüküm uyarınca ortaklara % 5 birinci temettü hariç,
kalan kârın dağıtılması kararlaştırılmış kısmın onda
biridir.
11 -
Statü Yedekleri: Ana sözleşme uyarınca ayrılması gereken
yedekleri kapsar.
12 -
Olağanüstü Yedekler (Dağıtılmamış Kârlar): İşletmede
olağanüstü durumlar dikkate alınarak bırakılan yedek veya
geçmiş dönemle ilgili dağıtım konusu yapılmayan kârları
ifade eder.
13 -
Diğer Yedekler: Genel Kurul kararıyla ayrılan diğer
yedeklerdir.
14 -
Özel Fonlar: Çeşitli mevzuat hükümleri gereği işletmelere
bırakılan fonlardır.
B — YEDEKLERDEN DAĞITIM:
Bu bölümde geçmiş yıllarda ayrılmış yedek ve dağıtılmamış
kârlardan yapılan dağıtım yer alır.
1 -
Dağıtılan Yedekler: Geçmiş yıllarda ayrılmış ve bu dönem
dağıtılan yedekleri kapsar.
2 -
II. Tertip Yasal Yedekler: Dağıtılacak yedek ve geçmiş yıl
kârlarının onda birini ifade eder.
3 -
Ortaklara Pay: Dağıtılan yedek ve dağıtılmamış kârlardan
ortaklara ödenecek kısmı kapsar.
4 -
Personele Pay: Dağtılan yedek ve dağıtılmamış kârlardan
personele ödenecek kısmı kapsar.
5 -
Yönetim Kuruluna Pay: Dağıtılan yedek ve dağıtılmamış
kârlardan personele ödenecek kısmı kapsar.
C — HİSSE BAŞINA KÂR:
Dağıtım konusu kârdan hisse başına düşen pay burada yer
alır.
D — HİSSE BAŞINA TEMETTÜ:
Dağıtılan kârdan pay alanlara düşen kısım burada yer alır.
3 — ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU
a) TANIM:
Özkaynaklar değişim tablosu; ilgili dönemde öz kaynak
kalemlerinde meydana gelen artış veya azalışları bir bütün
olarak gösteren tablodur.
b) AMAÇ:
Özkaynaklar değişim tablosunun düzenleniş amacı; özellikle
sermaye şirketlerinde dönem içinde özkaynak kalemlerinde
meydana gelen değişmelerin topluca gösterilmesini
sağlamaktadır.
c) ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSUNUN DÜZENLENME KURALLARI
1 -
Özkaynaklar Değişim Tablosu cari dönem ve önceki dönem
verilerini içerecek biçimde sunulur.
2 -
Tablo; ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri ve
geçmiş dönemler kârı (zararı) ve dönem net kârı (zarar)
kalemlerinin herbirinin dönem başı tutarını, dönem içinde
kalemlerde meydana gelen azalışları, artışları ve dönem sonu
kalanını ayrı ayrı gösterecek biçimde düzenlenir.
d) ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSUNUN BİÇİMSEL YAPISI
Özkaynaklar değişim tablosu önceki dönem ve cari dönem
verilerini içerecek şekilde Ek Tablo 9'da görüldüğü gibi
düzenlenir. Anlaşılabilirliği sağlamak bakımından tablo
sayısal örnek uygulama ile sunulmuştur. Satırlarda yer alan
yatay kalemler, işletmede özkaynak kalemlerini etkileyen
olayların niteliğine göre değişiklik gösterebilir.
e) ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU KALEMLERİNE İLİŞKİN
AÇIKLAMALAR
1 -
Ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, (her bir kalemi ayrı
ayrı görülebilecek biçimde) kâr yedekleri (her bir kalemi
ayrı ayrı görülecek biçimde), geçmiş dönemler kârı (zararı),
dönem net kârı (zararı) ve özkaynaklar toplamı için tabloda
birer sütun açılır ve her kalemin hareketi bu sütun içinde
izlenir. Özkaynak kalemlerini artıran işlemler artı, azaltan
işlemler ise parentez içinde gösterilerek eksi olarak
dikkate alınır.
2 -
Özkaynak kalemlerindeki artışlar ve azalışlar yatay
kalemlerde belirtilerek ait olduğu kalemin sütununa ve
özkaynaklar toplamı sütununa yazılarak
karşılaştırılabilirliği sağlamak bakımından önceki dönem
hareketleri, cari dönem hareketlerine ilave olarak ayrı bir
bölüm şeklinde gösterilir.
TABLODA YER ALAN ÖRNEĞİN AÇIKLANMASI:
ÖNCEKİ DÖNEM:
1 -
31 -Aralık 1988 Kalanı: Bu sırada; özkaynak kalemlerinin o
dönem başındaki kalan tutarları gösterilir. Örnekte 1989
yılı dönem başında öz kaynak toplamının dağılımı şöyledir:
Ödenmiş
Sermaye............................................................
11.250 TL.
M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları
..............................4.667 TL.
İştirak Yeniden Değerleme Artışları
...................................703 TL.
Yasal Yedekler
....................................................................2.062
TL.
Olağanüstü Yedekler
.........................................................7.606
TL.
Dönem Net Kârı veya zararı
.........................................+ 18.315 TL.
Özkaynak
Toplamı...........................................................
44.613 TL.
ii - Kâr Dağıtımı:
Bir önceki dönem kârının dağıtımı bu bölümde yer alır.
Kârdan yedeklere aktarılan ve temettü olarak dağıtılan
tutarlar ayrı ayrı gösterilir. Sayısal örnekte, bir önceki
dönemin net dönem kârı 18.315.'TL'dir.>"Bunun dağılımı şöyle
olmuştur:
- Yasal yedeklere
aktarılan...................................................
2412
- Olağanüstü yedeklere aktarılan
.......................................6524
.8936
Dağıtılan
temettü.................................................................
9379
..............18315
Yedeklere devredilen tutarlar, yedek akçeleri artırdığından
bu sütunlarda artı olarak gösterilmiştir. Kâr dağıtımı
tutarı ise dönem net kârı (zararı) sütununda parantez içinde
(9379 TL temettü olarak dağıtılan, 8936 TL yedeklere
aktarılan) gösterilmiştir."
iii -
Hisse Senedi İhraç Primleri: Bu sırada, dönem içinde hisse
senedi ihracından dolayı sağlanan pirimler gesterilir.
Sayısal örnekte; önceki dönemde hisse senedi ihracından
sağlanan pirim 204 TL. olduğundan, bu tutar hisse senedi
ihraç primleri sütünunda gösterilmiştir.
iv -
Ödenmiş Sermaye Artışı: İlgili dönemde, ödenmiş sermayedeki
artışlar bu kısımda gösterilir. Ödenmiş sermayedeki
artışlardan nakden olanlar ve yeniden değerleme
artışlarından veya diğer yedek ve fonlardan aktarılanlar
ayrı ayrı gesterilir.
Sayısal örnekte; ilgili dönemde ödenmiş sermayedeki artış
aşağıdaki gibi gerçekleştirilmiştir.
- Nakden: 4.500 TL Bu tutar hem ödenmiş sermaye tutarında
hem de öz kaynaklar toplamı sütununda yer almıştır.
- Yeniden Değerleme Artışlarından aktarılan: 4.500 TL
- Bu tutar ödenmiş sermaye bölümünde artı olarak maddi duran
varlıklar yeniden değerleme artışları sütununda eksi olarak
yer almıştır. Yeniden değerleme artışlarından aktarılan
tutar, bir özkaynak kaleminden diğerine aktarıldığı için,
özkaynak toplamını değiştirmemiş, bu nedenle toplam
sütununda yer almamıştır.
v -
Maddi Duran Varlık Satış Kârları:
Bu satırda, maddi duran varlık satış kârlarının özkaynak
kalemlerine ilâve edilmesinin etkileri gösterilir.
vi -
1989 Yılı Yeniden Değerleme Artışları (Net)
Bu başlıkta ilgili dönemde yapılan yeniden değerleme
işleminden ortaya çıkan net değer artışları gösterilir.>vii
- 1989 Dönem Net Kârı: Bu satırda ilgili dönemin net kârı
(zararı) yer alır. Bu tutar dönem net kârı (zararı) sütununa
ve özkaynaklar toplamı sütununa kaydedilir.
viii -
31 Aralık 1989 Kalanı: İlgili dönemin dönem başı kalanına
hesapta meydana gelen artışlar ilave edilip, azalışlar
çıkarıldığında bulunan tutardır. Bu tutar cari dönemin dönem
başı kalanını ifade eder. Özkaynak kalemlerinin herbiri için
de hesaplama ayrı ayrı yapılır.
Sayısal örnekte önceki dönem verilerinde ödenmiş sermayenin
dönem başı kalanı 11.250 TL, dönem içi artışları (4.500 +
4.500 + 2.250 = 11.250) dönem sonu kalanı 22.500 TL'dir. Bu
tutar cari dönemin dönem başı kalanı olmuştur. Maddi duran
varlık yeniden değerleme artışları ise; dönem başı kalanı
4.677 TL, dönem içi artışlar 7.425 TL, azalışları (4.500)
olduğundan önceki dönem sonu kalanı (cari dönem başı kalanı)
7.602 TL olmuştur.
CARİ DÖNEM:
Bu bölümde içinde bulunan cari dönemdeki özkaynak
hareketleri yer alır. İşlemler önceki dönem verilerinde
açıklandığı gibi olur.
Sayısal örneklerde dönem içi işlemler aşağıdaki gibi
gerçekleştirilmiştir:
- Bir önceki dönem net kârından 19.100 TL temettü olarak
dağıtılmış; 3.727 TL yasal yedekler, 15.315 TL olağanüstü
yedeklere devredilmiştir.
- Dönem içi hisse senedi ihraç primleri 188 TL olmuştur.
- İştiraklerin maddi duran varlık satış kârlarını sermayeye
ilavesinden dolayı edinilen bedelsiz hisse senetleri 119
TL'dir (Bu tutar iştirakler hesabını artırırken özkaynak
grubundaki özel fonları artırmıştır).
- Şirketin maddi duran varlık satış kârlarını sabit
kıymetleri yenileme fonuna ilave etmesinden ortaya çıkan fon
8.080 TL'dir.
- Ödenmiş Sermaye artışı; nakden 13.922 TL- yeniden
değerleme artışlarından aktarılan 9.000 TL, özel fonlardan
aktarılan 9.000 TL olmuştur.
- 1990 yılı yeniden değerleme artışları, maddi duran
varlıklarda 16.897 TL, iştiraklerde 771 TL, toplam 17.668 TL
olarak gerçekleşmiştir.
- 1990 yılı dönem net kârı (zararı) 40.523 TL olmuştur.
31 Aralık 1990 dönem sonu kalanı; 31 Aralık 1989 kalanına
dönem içi artışlar eklenerek, azalışlar çıkartılarak
bulunmuştur. Özkaynakların dönem sonu tutarı 151.158 TL'dir
Bu tutar 31 Aralık 1990 bilançosunda yer alan özkaynak
toplamıdır.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() |
İZDENETİM ǀ Cumhuriyet Bulvarı No: 87 Kat: 4 D:13 İZMİR ǀ Tel: (0.232) 483 65 55 ǀ E-Posta: info@izdenetim.com.tr |
![]() |